پروفسور و مرد دیوانه (انگلیسی: The Professor and the Madman) یک فیلم سینمایی محصول مشترک آمریکا و ایرلند در سبک درام به کارگردانی فرهاد صفی‌نیا است. این فیلم بر اساس کتابِ جرّاحِ کروتورن ساخته شده‌است. داستان این فیلم در مورد پروفسوری است که در سال ۱۸۵۷ تألیف کتاب فرهنگ انگلیسی آکسفورد را آغاز کرد و کمیتهٔ نظارت بر کتاب را رهبری می‌کرد و دکتر جراحی که بیش از ۱۰٫۰۰۰ لغت را پیشنهاد داد، آن‌هم زمانی که در تیمارستان نگهداری می‌شد.¹

برخلاف بسیاری از آثار سینمایی که در ژانر زندگینامه و تاریخی روایت می‌شوند، فیلم پروفسور و مرد دیوانه به خوبی به واقعیت وفادار بوده و تقریبا هیچ واقعه‌ی تخیلی و حاشیه‌ی نامعقولی به زندگی دو قهرمان داستان اضافه نکرده است. بهتر است قبل از تماشای فیلم بدانید که ویلیام چستر ماینر واقعاً ۲۸ سال از عمر خود را در یک بیمارستان روانی سپری کرده است! او یک جراح فارق التحصیل از دانشگاه «ییل» آمریکا بود که سابقه‌ی حضور در جنگ داخلی آمریکا هم داشت. فارق التحصیل شدن از چنین دانشگاهی در کنار مبارزه برای نابود کردن نظام برده داری افتخارات کمی نیستند و فردی با چنین افتخاراتی باید نزدیک به ۳۰ سال از عمر خود را در یک بیمارستان روانی بگذراند!

سر جیمز موری هم کودکی مشتاق به علم از خانواده‌ای معمولی بود که به دلیل فقر در ۱۴ سالگی مدرسه را ترک کرد و به خودآموزی روی آورد. تلاش او آن‌قدر موفقیت آمیز بود که در سن ۱۷ سالگی به عنوان معلم در یک مرکز آموزشی مشغول کار شد و خیلی زود به مقام مدیر آن مرکز نائل آمد. او انجمن باستان‌شناسی را در این مرکز آموزشی پایه‌گذاری کرد و به دلیل علاقه‌اش به زبان شناسی، به این شاخه از علوم انسانی روی آورد. وی آن‌قدر در این زمینه موفق بود که از سوی دانشگاه آکسفورد برای نوشتن فرهنگ لغات انگلیسی دعوت شد. او ۱۱ فرزند داشت که برخی از آن‌ها هم مانند پدر خود به فردی تاثیرگذار در تاریخ تبدیل شدند. زندگی هردو قهرمان داستان بسیار جذاب و شگفت‌انگیز بوده و به خوبی می‌تواند موجبات سرگرمی مخاطب را فراهم کند.²